Czym jest kradzież spółki?
Chociaż na pierwszy rzut oka może wydawać się to mało prawdopodobne, zdarzają się sytuacje tzw. „kradzieży” spółek, choć oczywiście nie w dosłownym, karnistycznym tego słowa znaczeniu. Sformułowanie to używane jest do określenia sytuacji, w której dochodzi do bezprawnego przejęcia kontroli nad spółką, najczęściej poprzez posłużenie się sfałszowanymi dokumentami, a następnie złożeniem odpowiednich wniosków w Krajowym Rejestrze Sądowym. Chodzi tutaj przede wszystkim o doprowadzenie do sytuacji zmiany zarządu spółki, czy też modyfikacji struktury udziałowców. Chociaż oczywiście zmiany takie potencjalnie mogą zostać zażegnane, ich skutki doprowadzić mogą do trudno odwracalnych konsekwencji.
Jak przebiega mechanizm dokonania przejęcia spółki?
„Kradzież” spółki z KRS często przebiega według podobnego schematu. Wspólnicy spółki z o.o. otrzymują listy polecone, wysłane rzekomo przez samą spółkę, przy czym zawartość koperty nie ma tu znaczenia. Działanie to ma na celu stworzyć pozory prawidłowego zwołania zgromadzenia wspólników, wymaganego przez przepisy kodeksu spółek handlowych, dzięki czemu oszust dysponować będzie dowodem nadania korespondencji zwołującej fikcyjne „zgromadzenie wspólników”.
Następnie, rzekomo na owym zgromadzeniu podejmowane są uchwały, które to w szczególności mogą stanowić o zmianie zarządu, podwyższeniu kapitału zakładowego z pominięciem prawa pierwszeństwa dotychczasowych wspólników czy też o objęciu nowych udziałów przez oszusta.
W dalszej kolejności, na podstawie ww. dokumentów składany jest wniosek o zarejestrowanie zmian w KRS, co najczęściej wiąże się z uzyskaniem przez oszusta formalnej kontroli nad daną spółką. Z uwagi na brak możliwości realnej weryfikacji przez sądy rejestrowe, czy przedłożone dokumenty są autentyczne, czy też zostały sfałszowane, w przypadku spełnienia formalnych warunków do dokonania zmian, najprawdopodobniej dojdzie do wpisu w rejestrze.
Jakie są konsekwencje dokonania zmian w KRS?
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że dane widniejące w rejestrze KRS korzystają, podobnie jak księgi wieczyste, z tzw. domniemania prawdziwości wpisów, zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Dalsze konsekwencje związane z ww. domniemaniem sprowadzają się natomiast do tego, że w przypadku, gdy dane widniejące w KRS są niezgodne ze stanem rzeczywistym, nie można wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zasłaniać się tym faktem, w przypadku braku niezwłocznego wniosku o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu.
Nie ulega natomiast wątpliwości, że po pierwsze – osoby faktycznie pełniące funkcje w spółce niekoniecznie sprawdzają regularnie wpis w KRS dotyczący spółki, w szczególności wiedząc, że same nie zgłaszały żadnych wniosków, wobec czego informację o nieprawidłowościach mogą powziąć w momencie, gdy pewne trudne do odwrócenia skutki już nastąpiły. Po drugie – w zasadzie nawet przy założeniu, że reakcja nastąpi niezwłocznie, nie jest wykluczone, że oszust poczynił już działania na niekorzyść spółki. Przede wszystkim chodzi tu o ryzyko wyprowadzenia majątku ze spółki czy też zaciągnięcie zobowiązań w imieniu spółki.
Sama natomiast próba udowodnienia, że brak było możliwości niezwłocznej reakcji może być po prostu trudna do wykazania, pomijając okoliczność, że przede wszystkim jest to droga czasochłonna.
Zatem z uwagi na obowiązujące regulacje prawne, najlepszym sposobem jest podjęcie działań prewencyjnych, które zminimalizują potencjalną możliwość wprowadzenia zmian w rejestrze, których autorami nie są osoby uprawnione do ich dokonywania.
Co zatem można zrobić, by zminimalizować ryzyko „kradzieży” spółki?
Chociaż nic nie daje 100% ochrony przed nieupoważnionym przejęciem spółki, istnieje kilka sposobów, które zminimalizują ryzyko oraz utrudnią potencjalnym oszustom przejęcia kontroli nad spółką.
- Regulacje w umowie spółki – w pierwszej kolejności warto odpowiednio skonstruować umowę spółki (lub w przypadku spółki akcyjnej – statut) i wprowadzić do niej zapisy stanowiące pewnego rodzaju zabezpieczenie. W szczególności dobrym pomysłem będzie uregulowanie kwestii związanych ze zgromadzeniem wspólników – tj. wprowadzenie wymaganego kworum, by zgromadzenie było ważne, określenie konkretnego miejsca, gdzie powinno się odbywać. Ponadto w umowie spółki/statucie można wprowadzić dodatkowy zapis, że zmiany w zarządzie czy też sprzedaż udziałów wymagają np. zgody rady nadzorczej lub zgromadzenia wspólników.
- Kontrola udzielanych pełnomocnictw – warto uważnie weryfikować komu udzielane jest pełnomocnictwo, do czego konkretnie upoważnia, jak również na jaki okres jest ono udzielone. W szczególności w przypadku dużych podmiotów zatrudniających znaczną ilość pracowników przydatnym może okazać się prowadzenie rejestru udzielanych pełnomocnictw i ograniczenie ich czasowo.
- Zabezpieczenie powództwa – co prawda ten sposób odnosi się do sytuacji, gdy już doszło do fałszywego wpisu w KRS, natomiast jest on szczególnie istotny w kontekście minimalizacji konsekwencji. W przypadku, gdy nastąpiło już nieupoważnione przejęcie kontroli nad spółką, priorytetem powinno być jak najszybsze uregulowanie sposobu sprawowania zarządu spółką na czas rozstrzygnięcia sądu. W tym celu należy złożyć wniosek o zabezpieczenie powództwa np. poprzez wstrzymanie wykonania uchwał powołujących nowy zarząd. W tym celu ważnym będzie staranne uzasadnienie wniosku, które w odpowiedni sposób uprawdopodobni, że uchwały nie zostały faktycznie powzięte przez organy spółki.
Newsletter KRS – sposób na monitorowanie zmian
W związku z narastającym problemem, którego dotyczy niniejszy wpis, w 2022 r. wprowadzona została instytucja Newslettera Krajowego Rejestru Sądowego.
Zadaniem systemu jest informowanie użytkownika o zmianach i zdarzeniach dotyczących wybranego przez niego podmiotu zarejestrowanego w KRS (maksymalnie można ich wybrać 50). Powiadomienia przychodzą na wskazany adres e-mail i zawierają informację o rejestracji sprawy na wniosek, rejestracji sprawy z urzędu oraz dokonaniu wpisu w rejestrze – wskazując jednocześnie pozycję KRS, sygnaturę sprawy i datę rejestracji.
W celu subskrypcji Newslettera należy wejść na stronę: https://prs.ms.gov.pl/krs a następnie wybrać zakładkę „Newsletter KRS” i zalogować się celem aktywowania usługi. Należy jednak pamiętać, że maksymalny okres obowiązywania subskrypcji wynosi rok, a po tym czasie należy ją przedłużyć (o czym system informuje).
Powyższe stanowi przede wszystkim pomoc w śledzeniu ewentualnych zmian i umożliwia powzięcie szybkiej reakcji w razie zauważenia nieautoryzowanych zmian w systemie, co jak już zostało wspomniane, jest niezmiernie ważne wobec potencjalnych, możliwych do wystąpienia skutków działań oszustów.
